ZITTO: TUSISAHAU JAMBO HILI-AZIMIO LILISEMA

 

Unyonyaji wa ‘wamjini’ dhidi ya ‘wavijijini’ – Tusisahau jambo hili

Zitto Kabwe, Mb

Mnamo tarehe 12 Septemba, 2012 niliandika makala iliyochapwa kwenye magazeti mawili nchini, Raia Mwema na Tanzania Daima. Makala hiyo ‘Mafukara milioni 30, Mabilioni 30’ ilikuwa inaonyesha namna ambavyo mfumo wa uchumi wa nchi yetu ni wa kinyonyaji. Kwamba wakazi wa mijini wanafaidi zaidi rasilimali za nchi kuliko wakazi wa Vijijini. Vilevile nilieleza kuwa mfumo wa uchumi wa Tanzania ni wa kifisadi na ufisadi unafaidisha kikundi kidogo cha watu mijini au wenye tabia za kimjini na hivyo kukosesha huduma za msingi za wananchi wengi waishio vijijini. Mwanazuoni kijana Sabatho Nyamsenda ameandika uchambuzi wake mzuri kuhusu makala hiyo kama ‘Tangazo la Coca Cola na wito wa Zitto dhidi ya Vizito’ ambapo amejaribu kuonyesha kuwa masikini wa mijini ni sawa tu na mafukara wa vijijini. Sikubaliani naye. Nitatumia Azimio la Arusha kuboresha hoja yangu na pia mfano halisi wa Mwalimu wa Kalinzi, Kigoma dhidi ya Mwalimu wa Miburani, Temeke.

Muono wangu unathibitishwa na mambo matatu. Kwanza ni kuongezeka kwa kasi kwa tofauti ya kipato kati ya walionacho na wasionacho ambapo sasa kuna kundi dogo la watu ni matajiri sana na kundi kubwa sana ni mafukara sana. Nilionyesha kuwa asilimia 30 ya Watanzania wanamiliki asilimia 75 ya Pato la Taifa. Pili, nilionyesha kuwa kasi ya kupunguza umasikini nchini inaonekana mijini kuliko vijijini ambapo katika kipindi cha miaka 16, umasikini wa watu wa Dar es Salaam, kwa mfano, umepungua kwa asilimia 12 wakati umasikini vijijini umepungua kwa asilimia 2 tu. Tatu, nimeonyesha kuwa kasi ya ukuaji wa uchumi wa vijijini ipo chini ya wastani wa ukuaji wa uchumi wa Taifa kutokana na sekta ya Kilimo ambayo inaajiri asilimia 75 ya Watanzania imekuwa ikikua ‘flatlining’ kwa asilimia 4 wakati Uchumi wa nchi umekuwa ukikua kwa wastani wa asilimia 7 katika muongo mmoja uliopita.

Nilionyesha kuwa tabaka la chini la watu wa mijini ni masikini kwani wamepewa fursa za kuweza kuondokana na umasikini wakati watu wa vijijini ni mafukara kwani mfumo kwa makusudi umewanyima fursa. Kimombo ninasema watu wa tabaka la chini la mijini ni ‘poor’ na watu wa vijijini ni ‘impoverished’. Azimio la Arusha limeonyesha muono kama huu na lilionya kutosahau mwono huu katika andiko lake. Ninanukuu.

"Vile vile mkazo wa fedha na wa viwanda unatufanya tukazanie zaidi maendeleo ya mijini. Tunatambua kuwa hatuwezi kupata fedha za kutosha kuleta maendeleo katika kila kijiji na ambayo yatamfaa kila mwananchi. Tunajua pia kuwa hatuwezi kujenga kiwanda katika kila kijiji ili kisaidie kuleta maendeleo ya fedha na viwanda katika kila kijiji; jambo ambalo tunajua kuwa haliwezekani. Kwa ajili hiyo, basi, fedha zetu huzitumia zaidi katika miji na viwanda vyetu pia hujengwa katika miji. Na zaidi ya fedha hizi huwa ni mikopo. Japo zijenge shule, hospitali, majumba au viwanda ni fedha za mikopo. Hatimaye lazima zilipwe.

Lakini ni dhahiri kwamba haziwezi kulipwa kwa fedha zinazotokana na maendeleo ya mijini au maendeleo ya viwanda. Hazina budi zilipwe kwa fedha tunazopata kutokana na vitu tunavyouza katika nchi za nje. Kutokana na viwanda vyetu hatuuzi na kwa muda mrefu sana hatutauza vitu vingi katika nchi za nje. Viwanda vyetu zaidi ni vya kutusaidia kupata vitu hapa hapa ambavyo mpaka sasa tunaviagiza kutoka nchi za nje. Itapita miaka mingi kabla ya kuweza kuuza katika nchi za nje vitu vinavyotokana na viwanda vyetu. Kwa hiyo ni dhahiri kwamba fedha tutakazotumia kulipa madeni haya ya mikopo ya fedha kwa maendeleo na viwanda mijini hazitatoka mijini na wala hazitatokana na viwanda. Zitatoka wapi, basi? Zitatoka vijijini na zitatokana na KILIMO. Maana ya ukweli huu ni nini? Ni kwamba wale wanaofaidi maendeleo yanayotokana na fedha tunazokopa sio kwa kweli watakaozilipa. Fedha zitatumika zaidi katika miji lakini walipaji watakuwa zaidi ni wakulima.

Jambo hili linafaa kukumbukwa sana, maana kuna njia nyingi za kunyonyana. Tusisahau hata kidogo kwamba wakaaji wa mijini wanaweza wakawa wanyonyaji wa jasho la wakulima wa vijijini. Hospitali zetu kubwa zote ziko katika miji. Zinafaidia sehemu ndogo sana ya wananchi wa Tanzania. Lakini kama tumezijenga kwa fedha za mkopo walipaji wa mkopo huo ni wakulima, yaani wale ambao hawafaidiwi sana na hospitali hizo. Mabarabara ya lami yako katika miji, kwa faida ya wakaaji wa mijini na hasa wenye magari. Kama mabarabaraba hayo tumeyajenga kwa fedha za mikopo walipaji ni wakulima; na fedha zilizonunua magari yenyewe zilitokana na mazao ya wakulima. Taa za umeme, maji ya mabomba, mahoteli na maendeleo mengine yote ya kisasa yako zaidi katika miji. Karibu yote yametokana na fedha za mikopo na karibu yote hayana faida kubwa kwa mkulima, lakini yatalipwa kwa fedha zitakazotokana na jasho la mkulima.

Tusisahau jambo hili. Japo tunapotaja unyonyaji hufikiria mabepari, tusisahau kuwa bahari ina samaki wengi. Nao hutafunana. Mkubwa humtafuna mdogo na mdogo naye humtafuna mdogo zaidi. Katika nchi yetu twaweza kugawa wananchi kwa njia mbili. Mabepari na Makabaila upande mmoja; na wafanyakazi na wakulima upande mwingine. Pia twaweza tukagawa wakaaji wa mijini upande mmoja na wakulima wa vijijini upande mwingine. Tusipoangalia tutakuja kugundua kuwa wakaaji wa mijini nao ni wanyonyaji wa wakulima.” Azimio la Arusha,1967. (msisitizo ni wangu).

Azimio la Arusha limerudia zaidi ya mara moja “Tusisahau jambo hili” ama “Jambo hili linapaswa kukumbukwa sana”. Tumesahau jambo hili. Licha ya kwamba sisi wanasiasa wa kisasa tunaona Azimio la Arusha ni nyaraka “outdated” ipo siku tutakumbushwa kwa njia ambayo hatutakuja kuisahau. Sitaki tufike huko. Mwangwi wa “tusisahau jambo hili” lazima uendelee kutuonyesha kuwa kuna kazi ya kufanya kuhusu Mafukara milioni thelathini wanaoishi kwenye vijiji vyetu. Watanzania hawa wa vijijini hawana fursa za barabara, maji, umeme na hata huduma za jamii kama wenzao wa mijini.

Nitatoa mfano mmoja kuonyesha tofauti ya Masikini wa mjini na Fukara wa kijijini. Wakati nachaguliwa kuwa mbunge wa Kigoma Kaskazini (jimbo la vijijini) mwaka 2005, ilikuwa inamgharimu Mwalimu wa Shule ya Msingi Kalinzi shilingi 15,000 kwenda Kigoma mjini kuchukua mshahara wake katika Benki ya NMB kila mwezi. Mwalimu wa shule ya Msingi Miburani, Temeke atatumia shilingi 600 tu kwenda kuchukua mshahara wake katika Benki ya NMB tawi la Bank House (angeweza kutembelea kwa mguu kwenda tawi la Temeke pia lakini tuchukulie alikuwa na kazi mjini vilevile). Hawa ni walimu ambao ni daraja moja, wanalipwa mshahara sawa lakini uwepo wa barabara (zilizojengwa kwa jasho la mkulima wa kahawa wa Kalinzi) unampa unafuu huyu masikini wa Temeke, Dar es Salaam na kumkandamiza katika ufukara Mwalimu wa Kalinzi, Kigoma. Mwaka 2010 barabara ya lami ilifika Kalinzi. Barabara kubwa ya kwanza mkoani Kigoma toka Uhuru mwaka 1961. Hivi sasa Mwalimu wa Kalinzi anatumia shilingi 3,000 kwenda Benki. Ahueni kubwa sana ambayo walimu wengi maeneo vijijini bado hawana. Ahueni aliyosubiri miaka 40 kuipata.

Ukiangalia Bajeti ya Tanzania utaona namna ambavyo rasilimali kubwa ya nchi inatumika kutatua changamoto za watu wa mijini na hasa Dar es Salaam. Wabunge (ambao wengi wetu tunatumia muda mwingi sana Dar es Salaam) bila kujali majimbo au mikoa yao hukasirikia sana, kwa mfano, foleni Dar es Salaam na kuisukuma Serikali kutenga fedha zaidi za kujenga barabara za Dar es Salaam. Sasa Dar es Salaam, kwa kutumia mabilioni ya fedha, zinajengwa barabara za kupaa juu (flyovers). Umeme ukikatika Dar es Salaam, waandishi wa habari wanaandika ‘nchi gizani’ bila kujali kuwa Watanzania wa Urughu kule Iramba  na wengine asilimia 83 ya Watanzania wapo kwenye giza la kudumu. Zaidi ya fursa walizonazo, masikini wa mijini pia sauti zao zinasikika. Mafukara wa Vijijini nadra kuwasikia.

Tusisahau jambo hili. Azimio lilisema.